ZAKŁAD RETORYKI, PRAGMALINGWISTYKI I DZIENNIKARSTWA
INSTYTUT FILOLOGII POLSKIEJ

prof. UAM dr hab. Barbara Sobczak

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Dane kontaktowe:
Collegium Maius
ul. Fredry 10, pok. 302
61-701 Poznań
tel. 618294537

Konsultacje:

Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i studiów podyplomowych Public Relations (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM). Zajmuje się retoryką i pragmatyką językową. W roku 2000 stypendystka Johannes Gutenberg Universitaet Mainz (Niemcy). Autorka książek „Retoryka telewizji" (Poznań 2018); „Wywiad telewizyjny na żywo. Charakterystyka gatunku” (Poznań 2006), a także artykułów podejmujących problematykę retoryki mediów i retoryki w mediach (problem konwencji i kreacji, retoryczny potencjał mediów wykorzystywany do kreowania rzeczywistości, manipulowania emocjami odbiorców i wartościowania tematów, zagadnienia kreowania wizerunku i autoprezentacji w narracjach medialnych, problematyka relacji słowo-obraz w przekazie telewizyjnym, analiza retoryczna wybranych gatunków telewizyjnych, zwłaszcza informacyjnych). Współautorka kilku słowników. Kierowniczka specjalności dziennikarskiej w Instytucie Filologii Polskiej UAM. Prowadzi zajęcia i warsztaty m. in. z retoryki i erystyki, negocjacji, komunikowania interpersonalnego i autoprezentacji. Wykładała gościnnie na Państwowym Pomorskim Uniwersytecie im. M.W. Łomonosowa w Archangielsku (2007, 2008), Irkuckim Państwowym Uniwersytecie Lingwistycznym (2009, 2015), Uniwersytecie Karola w Pradze (2010), Uniwersytecie w Zagrzebiu (2018), Buriackim Uniwersytecie Państwowym w Ułan-Ude (2011), Krasnojarskim Państwowym Uniwersytecie Pedagogicznym im. W.P. Astafiewa (2011), Tomskim Państwowym Uniwersytecie Pedagogicznym (2011) i Uniwersytecie w Stambule (2022). Współpracowała z Akademią Telewizyjną TVP, analizując programy informacyjne, i z Zeszytami Telewizyjnymi. Od 2019 członkini Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, a od 2023 sekretarz naukowa Rady. W latach 2005-2018 sekretarz Zespołu Kultury Żywego Słowa Rady Języka Polskiego, od 2019 Zespołu Retoryki i Komunikacji Publicznej RJP. Należy też do Polskiego Towarzystwa Retorycznego i Rhetoric Society of Europe. W latach 2007-2017 uczestniczyła w pracach zespołów egzaminacyjnych przeprowadzających na Wschodzie (m.in. Rosja, Litwa, Białoruś, Ukraina, Kazachstan, Turkmenistan) kwalifikację młodzieży narodowości polskiej na studia w Polsce ze stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zorganizowała kilka konferencji naukowych: Perspektywy polskiej retoryki (2005), Mówić poprawnie… Zasady wymowy polskiej (2006), Retoryka i etyka (2007), Dydaktyka retoryki (2009), „Miłosz: Wschód-Zachód” (2011), „Powinowactwa retoryki” (2016). Współtwórczyni kampanii społecznych: "Ty mówisz, ja czuję. Dobre słowo - lepszy świat" (2020-2022), "Wrażliwi na słowa, wrażliwi na ludzi" (2020). Jej pasją są podróże. 

Książki autorskie:
1.    Retoryka telewizji, Poznań 2018.
2.    Wywiad telewizyjny na żywo. Charakterystyka gatunku, Poznań 2006.
Podręczniki we współautorstwie:
1.    Польска мова для бухгалтерів, (Język polski dla księgowych), частина 2: Навчальний посібник, (współautor: К.П. Боримська  О.М. Глущук), Житомир 2008.
2.    Основи бізнесу для бухгалтерів. Частина 1. Podstawy biznesu dla księgowych, część 1. Podręcznik do nauki języka polskiego (współautor: K. P. Borimskaja, O. P. Gluszczuk,  K. O. Dudariewa,  G. Jakowiec), Житомир 2009.
3.    Ćwiczenia z retoryki (współautor), red. M. Barłowska, A. Budzyńska-Daca, M. Załęska, Warszawa 2010 (rozdziały: Emocje w perswazji, Elokucja. Cechy wysłowienia, Tropy, Mowa ciała).
Książki pod redakcją:
1.    Perspektywy polskiej retoryki (współredaktor H. Zgółkowa), Poznań 2007.
2.    Retoryka i etyka (współredaktor H. Zgółkowa), Poznań 2009.
3.    Dydaktyka retoryki (współredaktor H. Zgółkowa), Poznań 2011.
4.    Powinowactwa retoryki, Poznań 2017.

5.   Manipulacja w mediach, Warszawa 2020.

Redakcja czasopism:
1.    „Forum Artis Rhetoricae” 2015, nr 4, Licentia rhetorica (współredakcja: M. Grzelka, A. Kula).
Słowniki:
1.    Szkolny słownik ortograficzny dla klas I-III (współautor H. Zgółkowa, M. Rzeszutek), Poznań 2001.
2.    Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (współautor i redaktor), red. H. Zgółkowa, t. 37-50, Poznań 2002-2005.
3.    Słownik biograficzny historii Polski (współautor), red. J. Chodera, F. Kiryk, t.1-2, Kraków 2006.
Artykuły w czasopismach i rozdziały w monografiach:

1. "To jest wojna!" Medialne narracje o protestach kobiet, "Res Rhetorica" 2022, t.9, nr 1, s. 68-87.
2. Media i manipulacja, [w:] Manipulacja w mediach, red. B. Sobczak, Warszawa 2020, s. 9-18.
3. Przemilczenie jako strategia komunikacyjna, [w:] Media, biznes, kultura, t. 1, Horyzonty komunikacji społecznej, red. M. Łosiewicz, A.M. Ryłko-Kurpiewska, Gdańsk 2020, s. 31-52.
4. Komu służy hejt. O roli hejtu w komunikacji medialnej, [w:] Współczesne media. Przemoc w mediach, red. I. Hofman, Kępa-Figura, Lublin 2020, s. 181-196.
5. Publiczne przeprosiny – akt skruchy czy chwyt perswazyjny? „Res Rhetorica” 2020, t. 7, nr 3, s. 95-110.
6. O funkcjach hasztagu na Twitterze, „Poradnik Językowy” 2020, nr 4, s. 35-50.
7. Retoryczne środki prowokacji dziennikarskiej, [w:] Диалогични пространства, red. Маргрета Григорова i in., Велико Търново 2020, s. 26-40.
8. Exoticization of Russia and the Russian people in Polish literature, [w:] Representing the Exotic and the Familiar. Politics and perception in literature, ed. by M. Bharat, M. Grover, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam/Philadelphia 2019, s. 109-126 (współautor M. Wójciak).
9. Self-promotion of TV Stations from a Rhetorical Perspective. Persuasion Techniques, “Acta Universistatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2019, 3(54), s. 81-103.
10. Образы России. Стратегии представления России в современном польском репортаже, “Вестник Северного (Арктическово) Федералъного Университета” 2019, no.3, s.41-54 (współautor Monika Wójciak).
11. Autopromocja stacji telewizyjnych z perspektywy retorycznej. Techniki perswazyjne, [w:] Tropami retoryki, stylistyki i dziennikarstwa, red. M. Worsowicz, B. Fiołek-Lubczyńska, Łódź 2019, s. 77-98.
12. Об исчезновении определенного вида эвфемизмов в современном языке политики, [w:] Язык как отражение духовной культуры народа, red. Виктория Анатольевна Марьянчик, Archangielsk 2018, s. 40-45.
13. Matryce wykluczenia, [w:] Obcy/Inny. Propozycje aplikacji pojęciowych, red. Małgorzata Karwatowska, Robert Litwiński, Adam Siwiec, Lublin 2018, s. 197-213.
14. Informowanie (nie)etyczne. O etyce dziennikarskiej i manipulacji w mediach, [w:] Etyka słowa. Wybór opracowań, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina, Lublin 2017, s. 449-472 [przedruk].
15. Telewizja jako narzędzie propagandy politycznej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2017, nr 3 (41), s. 133-158.
16. O nowej roli nauczyciela. Wyzwania społeczeństwa informacyjnego, [w:] Ars didactica, red. K. Czarnecka, M. Grzelka, Poznań 2017, s. 113-122.
17. Konwencja i kreacja w mediach (na przykładzie telewizji), [w:] Konwencja i kreacja w tekstach kultury, red. Małgorzata Karwatowska, Robert Litwiński, Adam Siwiec, Lublin 2016, s. 137-149.
18. Retoryka telewizji. Prolegomena, “Forum Artis Rhetoricae” 2016, nr 3, s. 28-44.
19. O kulturze żywego słowa, [w:] Donum amicitiae. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Ewie Kołodziejek, red. J. Ignatowicz-Skowrońska, R. Sidorowicz, Szczecin 2016, s. 213-224.
20. Kształcenie dziennikarzy. Wyzwania – koncepcje – metody, “Polonistyka. Innowacje” 2016, nr 4, s. 31-44.
21. Kreowanie autorytetów medialnych, [w:] Retoryka wizerunku medialnego, red. A. Budzyńska-Daca, A. Kampka, K. Molek-Kozakowska, Warszawa 2016, s. 225-250.
22. Normy grzeczności a zmiany w publicznych zachowaniach (nie tylko) językowych, “Poradnik Językowy” 2016/6, s. 37-48.
23. News telewizyjny jako akt retoryczny, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2016, nr 1 (30), s. 97-112.
24. News as a Rhetorical Act, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2016, tom 35, nr 5, ss. 43-58.
25. Odbiorcy telewizyjnych magazynów informacyjnych z perspektywy retorycznej, [w:] Człowiek i kultura w komunikacji medialnej, red. M. Karwatowska, R. Litwiński, A. Siwiec, Lublin 2015, s. 77-88.
26. Wokół źródeł ethosu, “Forum Artis Rhetoricae” 2015, nr 4, s. 74-90.
27. O definicjach retorycznych (na przykładzie hasła gender), “Forum Artis Rhetoricae” 2014, nr. 4, s. 41-59.
28. The rhetoric of reconciliation, “Forum Artis Rhetoricae” 2013, nr 2 (33): Rhetoric and conflict, s. 51-67.
29. Retoryka pojednania, [w:] Cum reverentia, gratia, amicitia... Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, red. Jolanta Migdał, Agnieszka Piotrowska- Wojaczyk, Poznań 2013, s. 275-285.
30. Jesteśmy tym, co opowiadamy. Autonarracje w mediach, [w:] Narracyjność języka i kultury. Literatura i media, red. D. Filar, D. Piekarczyk, Lublin 2013, s. 101- 116.
31. Women Persuading Women: The Rhetoric of the Polish Women’s Party, [w:] Rhetoric and politics. Central/Eastern European Perspectives, red. Maria Załęska, Cambridge 2012, s. 148-172.
32. Medialne obrazy świata z perspektywy retorycznej (na przykładzie recepcji medialnej śmierci i pochówku Czesława Miłosza), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” t.18, z.2, Poznań 2011, s.34-45.
33. Współczesna debata telewizyjna a konflikt destruktywny, „Prace Językoznawcze UMW” 2011, t.13, s. 233-245.
34. Sposoby przyciągania i utrzymywania uwagi w tabloidach na przykładzie dziennika „Fakt”, „Oblicza Komunikacji” 4/2011, s. 89-103.
35. W poszukiwaniu języka. O retoryce Partii Kobiet, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” t.18, z.1, Poznań 2011, s. 35-55.
36. Kształcenie retoryczne na poziomie uniwersyteckim. Rekonesans, [w:] Dydaktyka retoryki, red. B. Sobczak, H. Zgółkowa, Poznań 2011, s. 61-68.
37. „Paszkwilant polskości” kontra „wielki książę poetów”. Recepcja medialna śmierci Czesława Miłosza z perspektywy retorycznej, [w:] славянские языки и культуры: прошлое, настоящее, будущее, red. а.х. никитина, т.б. маклакова, иркутск 2011, s. 277-287.
38. Przeciw matematycznej wizji świata. O „Ziemi Ulro” Czesława Miłosza (współautor Michał Januszkiewicz), [w:] славянские языки и культуры: прошлое, настоящее, будущее, red. а.х. никитина, т.б. маклакова, иркутск 2011, s. 288-297.
39. Nowe oblicza informacji. O sposobach uatrakcyjniania przekazów informacyjnych na przykładzie „Faktów” TVN, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XVI, Poznań 2010, s. 271-295.
40. Retoryka a niejęzykowe środki komunikacji „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” XV, Poznań 2009, s. 57-76.
41. Informowanie (nie)etyczne. O etyce dziennikarskiej i manipulacji w mediach, [w:] Retoryka i etyka, red. B. Sobczak, H. Zgółkowa, Poznań 2009, s. 183-201.
42. Atrakcyjna retoryka, „Zeszyty Telewizyjne” 2006, nr 11, s. 126-131. (recenzja)
43. Język w serialach, [w:] Polskie seriale telewizyjne 2005, red. J. Uszyński, Warszawa 2005, s.120-132.
44. Erystyka w sporze publicznym, „Zeszyty Telewizyjne” 2005, nr 10, s. 4-22.
45. Strategie prowadzenia wywiadu, „Zeszyty Telewizyjne” 2005, nr 9, s. 4-15.
46. Funkcje pytań w wywiadzie TV, „Zeszyty Telewizyjne” 2005, nr 5, s. 4-28.
47. Językowa agresja w filmie, [w:] Język a kultura, t. 17: Życzliwość i agresja w języku i kulturze, red. A. Dąbrowska, A. Nowakowski, Wrocław 2005, s. 221-230.
48. Sytuacja komunikacyjna a współczesna świadomość językowa Polaków (współautor A. Kula, H. Zgółkowa), [w:] Polska polityka komunikacyjnojęzykowa wobec wyzwań XXI wieku, red. S. Gajda, A. Markowski, J. Porayski-Pomsta, Warszawa 2005, s. 122-129.
49. Polszczyzna w sytuacjach komunikacyjnych (współautor H. Zgółkowa, K. Czarnecka, M. Rzeszutek, J. Smól), [w:] Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. XI, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, Poznań 2003, s. 161- 171.
50. Gdy trzeba zabrać głos (współautor K. Czarnecka, M. Rzeszutek). „Polonistyka” 2002, nr 5, s.279-289.
51. Rośliny w poetyckim obrazie świata Agnieszki Osieckiej (współautor H. Zgółkowa), [w:] Język a kultura, t.16: Świat roślin w języku i kulturze, Wrocław 2001, s. 199-205.
52. Leksemy somatyczne w tekstach Agnieszki Osieckiej, [w:] Polono-Hungarica. Nyelvészet-irodalom-történelem-kultúrtörténet VIII, Budapest 2000, s. 325-335.
53. Oddajmy głos studentom. Wyniki badań ankietowych (współautor M. Rzeszutek), [w:] Język polski jako przedmiot dydaktyki uniwersyteckiej, red. J. Bartmiński, M. Karwatowska, Lublin 2000, s. 283-286.
54. Czego chcą się uczyć studenci polonistyki? (współautor M. Rzeszutek), „Polonistyka” 1999, nr 2, s. 117-118.
55. Słownictwo wprowadzone do polszczyzny w drugiej połowie XX wieku. Na podstawie porównania „Słownika języka polskiego” pod red. W. Doroszewskiego i „Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny” pod red. H. Zgółkowej, [w:] Słownictwo współczesnej polszczyzny w okresie przemian, red. J. Mazur, Lublin 2000, s. 39-50.
56. Językowy obraz człowieka w piosenkach Agnieszki Osieckiej, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” VI (XXVI), Poznań 1999, s. 7-48.

Ekspertyzy:
2014 – ekspertyza: „Język polski w dokumentach używanych w obrocie konsumenckim (2012–2013). Umowy telekomunikacyjne”; część „Sprawozdania o stanie ochrony języka polskiego za lata 2012-2013” przedstawianego Sejmowi RP przez Przewodniczącego Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk (druk nr 3849).
http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/E6774FD8326074CFC1257EB3002A816A/%24File/3849.pdf
2009 – zespołowa ekspertyza: „Nauczanie języka polskiego w szkołach wyższych”; część „Sprawozdania o stanie ochrony języka polskiego za lata 2007-2008", przygotowanego dla Senatu RP przez Przewodniczącego Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk (druk nr 4006).
http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/wgdruku/4006/$file/4006.pdf